Ik ben gevraagd om op 25 april 2013 een voordracht te geven in het kader van de uitreiking door Groen Links van de Groene Lintjes in Tilburg. Graag geef ik mijn visie op de nut en noodzaak van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo).

De invulling van mvo

Mvo gaat over een onderneming, en vooral de zorg ervoor.  Ik zie ondernemingen breed: niet alleen het bedrijf dat is ingeschreven in het handelsregister of dat fiscaal wordt gezien als onderneming, maar iedere creatie die door een mens in het leven wordt geroepen om goederen of diensten voort te brengen. Het ondernemen wordt maatschappelijk verantwoord als de zorg ervoor zich integraal uitstrekt naar de maatschappelijke effecten. Het ondernemerschap richt zich op het creëren van meerwaarde in drie domeinen:

–          de maatschappelijke en financiële winst (profit, prosperity),

–          het milieu en de zorg voor onze planeet (planet) en

–          de mensen (people).

Bij het zorgen voor de onderneming vind ik dat ieder van de drie domeinen bewust verbonden blijft in het besef dat alles in ons universum verbonden is en een eenheid vormt. Het tweede aspect van maatschappelijk verantwoord ondernemen is de dialoog met en de verbondenheid met alle belanghebbenden. Ondernemerschap richt zich niet alleen op de belangen van de eigenaren of de ondernemer (aandeelhouderswaarde), maar  op een zichtbare, openbare, afweging van alle belangen en op heldere communicatie wat die belangenafweging betekent. Mvo vraagt om openheid, moed, zorgzaamheid, vertrouwen en integriteit.

Zoals de Commissie Burgmans (2008) stelt gaat mvo over ondernemen op een manier die fatsoenlijk en netjes is en als zodanig door de samenleving wordt ervaren. Deugdelijk en harmonieus.

Er is geen andere weg.

Over enkele jaren zullen we niet meer snappen dat we ooit anders hebben gedaan dan mvo. Vanwaar dit optimisme? Onze samenleving is nu uit balans en dat lezen we iedere dag in de krant onder het kopje “crisis”. De weg naar herstel is niet eenvoudig en vraagt veel van iedereen. Maar deze crisis is niet begonnen met de economische crisis. Onze aarde geeft al veel langer signalen af dat we moeten veranderen en al tientallen jaren lang zijn vele mensen druk bezig met de veranderingen: Democratisering, liberalisering van mensen, aandacht voor het milieu. Het zijn allemaal tekenen van een groeiend bewustzijn. Stapje voor stapje krijgen mensen meer en meer mogelijkheden om voor zichzelf op te komen,hun eigen keuzes te maken in hun leven, onafhankelijker te worden. Wereldwijd is deze beweging gaande. Vandaag is er meer vrijheid dan gisteren en dat zal morgen weer zo zijn.

Zo’n 150 jaar geleden hebben ondernemingen voor een stroomversnelling in de maatschappij gezorgd: de industriële revolutie. Het model van ondernemerschap uit die tijd voert nog steeds de boventoon in onze maatschappij.  Hiërarchie, arbeidsdeling (splitsing taken en verantwoordelijkheden), organisatie en management. Via industrieel georganiseerde bedrijven werden eeuwenoude ambacht en handel opgevolgd door efficiënte productie en marketingstrategieën. Er was veel kapitaal nodig en ondernemen werd direct gekoppeld aan het creëren van meerwaarde voor de kapitaalverschaffer of de eigenaar. In veel ondernemingen is dat ook letterlijk opgenomen in de doelstelling (statuten, oprichtingsaktes) van het bedrijf. Er zijn, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, concrete voorbeelden van gerechtelijke uitspraken dat aandeelhouderswaarde prevaleert boven maatschappelijke waarde van de onderneming. Een richtinggevend voorbeeld is de zaak “Dodge versus Ford” in 1916.

Deze Tayloriaans georganiseerde bedrijven hebben hun waarde (gehad) om de efficiëncyslag te kunnen maken. Het heeft ons geholpen om onze huidige welvaart te kunnen bereiken met al zijn voorspoed en voordelen voor welzijn. Maar de technologie gaat verder. Communicatietechnieken hebben zich spectaculair ontwikkeld, door de grotere individuele (keuze)vrijheid is het bewustzijn van mensen verder ontwikkeld. Diversiteit en verscheidenheid zijn gegroeid. En dus naderen we het einde van de levenscyclus van de bij iedereen bekende industriële organisatie van bedrijvigheid. Maar we zijn zo bekend met principes van hiërarchie en arbeidsdeling, dat we die maar moeilijk kunnen loslaten. En dus voelt, dat wat nu logisch is, als een verandering en kost het ons soms, verrassend veel, moeite. Bekende patronen loslaten…

Mvo concreet

Mvo is het zoeken naar meerwaarde en het communiceren hierover met alle belanghebbenden. Het is voor mij een domein van innovatie en creativiteit, de wens om te creëren en in te spelen op nieuwe vragen en ontwikkelingen uit de omgeving (markt). Het is in essentie waar ondernemen over gaat. Het gaat dus niet over beheersen of over risicomanagement. Het gaat niet over behouden wat we hebben, maar inspelen op kansen, op wat er nu nodig is. Doordat ik het zo verwoord is mvo toch niets anders dan de essentie van vernieuwend ondernemen?

Mvo manifesteert zich in de drijfveren van de ondernemer en de onderneming. Het is de “heartbeat” en wordt met ziel en zaligheid uitgevoerd. Dat is een enorme stap om in één keer te zetten als je die ervaring nu nog niet hebt. Daarom is het goed om stapje voor stapje te ontwikkelen en dus is het goed om:

–          een bestaande activiteit die meerwaarde creëert op 3 P’s te labellen als mvo

–          Een mvo bril op te zetten en naar de bestaande processen te kijken om te zien waar je kunt verbeteren en wat je al goed doet

–          Te communiceren over wat je doet en steeds de balans te laten zien op de 3 P’s

–          Te beginnen met iets te doen in plaats van niets, ook al is het maar een kleine stap en is de grote stap nog niet haalbaar

Door samen met medewerkers en betrokkenen rondom de onderneming het gesprek aan te gaan, mogelijkheden te zoeken, succesjes te vieren en trots te zijn of te worden op wat je doet ben je actief met mvo en vernieuwend ondernemen. Het gaat om de intentie en de wens om (op termijn en binnen redelijke grenzen) succes te boeken.

MVO-013

In Tilburg stimuleren we mvo door een community te vormen van ondernemende mensen in de regio Midden-Brabant die het vanzelfsprekend vinden om maatschappelijk verantwoord te ondernemen: MVO013. Dat doen we enerzijds door MVO evenementen te organiseren en anderzijds door laagdrempelige en betaalbare flexwerkplekken aan te bieden in Urban Oaziz 013 in de Spoorzone. Zo brengen we gelijkgestemde mensen van verschillende achtergronden en disciplines bij elkaar en nodigen we mensen uit om kennis te maken en te leren over mvo.