De centrale vraag in dit verhaal is “hoe maken we werken in of aan circulaire economie tot ons reguliere werk”. Er zijn onnoemelijk veel inspirerende voorbeelden van circulair ontwerpen, bouwen en beheren. Iedere pilot toont aan hoe wijs het is om circulair te werken. Als je er met de wijsheid die ons als mens is gegeven goed over nadenkt is dat logisch en wenselijk. In de circulaire economie maken we mooie, nuttige, dingen die goed zijn voor welvaart en welzijn zonder de aarde te belasten en zonder afval te produceren.
Wat houdt ons dan tegen? Want….kijk om je heen en je ziet in het leven van alledag nog te vaak precies het tegenovergestelde.

Recente inspiratie uit een mooie opdracht
In het voorjaar van 2021 werkte ik, in opdracht van de Unie van Waterschappen, mee aan het Verhaal van de Circulaire Waterschappen. Mijn rol bestond uit het redigeren en structureren van het verhaal en het, mede met Bas Nanninga, organiseren van het verkrijgen van input van alle ervaringsdeskundigen binnen de waterschap wereld. Tientallen mensen hebben hun ervaringen ingebracht. Zo is het een sterk, gezamenlijk, waterschap-verhaal geworden. Wat is er al veel gedaan door waterschappen! Terecht zeggen de waterschappen op de goede weg te zijn. Waterschappen verzamelen hun initiatieven op de website Winnovatie. Daar vind je honderden voorbeelden. Of op de site Waterwindow. En wat te denken van het inmiddels diep gewortelde initiatief van de Energie- en Grondstoffenfabriek.
Toch blijven circulaire initiatieven “hangen” in experimenten en voorbeelden. Ze zijn nog geen onderdeel van het reguliere werk. Dat gegeven vormde de uitdaging om bouwstenen te verzamelen voor de strategie om te komen tot Circulaire Waterschappen. Die bouwstenen hebben we in het Verhaal opgetekend.
Het schrijven aan het verhaal van de circulaire waterschappen deed me eens te meer realiseren dat waterschappen een herkenbaar belang hebben, vanwege klimaatadaptatie, om circulair te willen zijn. Maar…. Hoe is dat voor organisaties die dit belang (nog) niet zien of (h)erkennen voor hun dagelijkse bedrijfsvoering?

Al 35 jaar zie ik afvalproductie als doodlopend spoor
Direct na de afronding van mijn studie aan de Technische Hogeschool Delft (1985) zag ik dagelijks wat afval doet met onze wereld. Ik mocht meewerken aan het saneren van vervuilde bodems, maar vooral aan het vinden van oplossingen voor afval: helemaal niet meer storten of het vinden van een manier om niet-verwerkbare residuen veilig, duurzaam te storten. Iedere dag dat ik toen een afvalberg inspecteerde of er watermonsters nam zag ik wat afval doet. Het deed me toen al beseffen dat het een doodlopende weg is om afval te maken. Elke verwerkingsstap levert weer nieuwe problemen op. We verzinnen end-of-pipe oplossingen, die weliswaar leiden tot een kleinere hoeveelheid residu, maar die vervolgens nog moeilijker veilig is op te slaan. In dit verband spreek ik over “veilig” in termen van gezondheid voor mensen, maar ook voor dieren, natuur en milieu en zelfs in relatie tot onze economie. Het wordt immers almaar duurder om de overblijvende gevolgen veilig te kunnen “managen”.

Slim en wijs ontwerpen en uitvoeren, zo creëren we waarde
Ik werd in de jaren 90 geïnspireerd door milieuzorgsystemen en rond de eeuwwisseling door de beweging van Cradle-2-Cradle. Ik heb er mee gewerkt en ervan geleerd. Dat werk deed me iedere dag beseffen dat we met slim ontwerpen en beheren van processen de sleutel in handen hebben. Wij zijn mensen, trots op onze kennis en wijsheid. We denken vaak dat we ons daarmee onderscheiden van andere leefvormen op deze Aarde. Onze hersenen bedenken ongelooflijk knappe dingen, maar in-the-end wentelen we te vaak de resterende “problemen” af op de Aarde, op het milieu, of op een ander. We zijn behept door lineaire economische gedachten, die (waarschijnlijk) vanaf het begin van de Industriële revolutie dominant zijn geworden in ons denken. We denken in business cases: Kostprijsbeheersing, vraag en aanbod in een (vaak artificieel gecreëerde) markt, aandeelhouderswaarde als dominante drijfveer voor ondernemen et cetera. Ik realiseer me dat deze werkwijze een menselijke creatie is, die vooral de mensen goed uitkomen die ten koste van anderen (en de aarde) streven naar maximaal gewin voor zichzelf of voor de groep waartoe ze (denken te) behoren. Toen ik via mijn eenmanszaak in aanraking kwam met de wereld van de deugden en zelf ondernemer werd raakte ik nog meer overtuigd van maatschappelijk verantwoord ondernemen om een gezonde balans te bereiken tussen people, planet en profit. Daarom spreek ik liever van ondernemingsmodellen dan van verdienmodellen en hoop ik dat business cases vanaf nu value cases worden. Door te ondernemen creëren we waarde, niet alleen voor ons maar ook voor onze (klein)kinderen.

Van lineair naar circulair: grootschalige en kleinschalige bewegingen
Hoe komen we tot een doorbraak? De klimaatverandering schreeuwt ons toe dat we haast moeten maken. Crisissen leren ons om de transitie in gang te zetten en de transitie goed te managen. We hadden kunnen oefenen met de Corona-aanpak, maar daarin zie ik onze samenleving steeds (terug)vallen in, vooral, regulerend denken. Voor mijn gevoel hebben we wereldwijd vanaf begin 2020 een grote kans laten liggen om in de praktijk te leren waar solidariteit ons brengt…
Ik denk dat we, enerzijds, een grootse beweging moeten inzetten. We zien gelukkig dat steeds meer (oud-)politici, bestuurders en invloedrijke mensen overal in de wereld die beweging sturen. Zij overstemmen steeds meer de lineaire economie denkers. Lezend in de media zou je wellicht anders geloven, maar door zelf goed waar te nemen, door te vragen en te luisteren zie je dat de aandacht voor circulair werken groeit.
Anderzijds vraagt circulair werken om van onderaf te beginnen: bij consumenten, bij inwoners, bedrijfsleiders, medewerkers et cetera. Circulair werken is wijs, uitdagend en bevredigend. Dat moet ons als mens toch deugd doen en uitdagen om vandaag al stappen te zetten.
Iedereen die bedrijfsmiddelen (assets) beheert, producten inkoopt en/of reststoffen ziet verschijnen kan een eigen stap zetten. Zo gaan we op weg naar een wereld waarin energie en grondstoffen steeds worden hergebruikt, waardoor we onze voetdruk op de aarde aanzienlijk kunnen (laten) afnemen.
In het Verhaal van de Circulaire Waterschappen gebruikten we daar Earth Overshoot Day voor als richtpunt.

Het verhaal inspireert om iedere ochtend op te staan om verschil te maken
Het Verhaal van de Circulaire Waterschappen vat alle, hiervoor genoemde, bewegingen, samen als een een samenhangend geheel met als belangrijkste uitdaging om circulair werken onderdeel te laten maken van het reguliere werken. Naast de waterwereld heeft elke sector een eigen verhaal met hetzelfde doel. Ik hoop nog lang een doorslaggevende bijdrage te mogen leveren op weg naar een circulaire water-, energie-, voedings- of bouwsector. Dat is voor mij een leven vervullende persoonlijke droom, zodat ik iedere ochtend kan opstaan met het geïnspireerde gevoel te mogen bijdragen aan de aarde waarop ik mag leven.

Het jaar 2018 wil ik een jaar van consolidatie noemen. Niet dat alles nu stil staat of tot stilstand is gekomen, verre van dat! Eind 2017 was er veel in beweging, ik wist niet goed wat voor nieuw werk er op mijn pad zou komen, een mooie periode van twee jaar (meer dan) voltijds werken bij Resto VanHarte was plotseling tot een einde gekomen. En dat juist op een moment waarvan ik dacht nog lang daarmee verder te kunnen.

Rond de vorige jaarwisseling heb ik veel nagedacht over hoe ik verder wilde. Twee grote maatschappelijke bewegingen vind ik zo belangrijk, dat ik er graag aan wil bijdragen:
– klimaatadaptatie en de transitie naar (duurzame) energie
– onbedoelde armoede, schulden en eenzaamheid, waarmee (te) veel mensen te maken hebben.

Het is in 2018 gelukt om beide bewegingen bij elkaar te brengen in, voor mij, boeiende uitdagingen, waarvan ik verwacht dat ik ze mee kan nemen naar het jaar 2019.
In maart 2018 bood Mijnwater B.V. me de kans om mee te helpen aan de energietransitie. Wat een geluk! En dat nota bene bij een van de meest innovatieve, uitdagende, bedrijven op energiegebied van Nederland (en misschien wel van Noord-West Europa). Ik voel me dankbaar dat ik mag meedoen en dat ik mijn bijdrage als projectmanager mag leveren. We hebben dit jaar al veel mooie dingen gedaan, ik zie zoveel kansen om industrie, wonen, zonne- en windenergie en geothermie stevig aan elkaar te verbinden. Er zijn enorme kansen voor slimme energie-uitwisseling en met de slimme business casus van Mijnwater B.V. is voorspoedige implementatie actueel, en niet alleen in Heerlen, Brunssum en omgeving.

Met de mijnwatertechnologie introduceren we een concept van woningverwarming en -koeling bij huishoudens die van de sociale huur gebruik maken. Via de energietransitie kunnen we dus ook bijdragen aan de verbetering van woon- en leefomstandigheden en kunnen we mensen bereiken om hen te helpen hun leven op te bouwen. Zo komen, in eerste instantie onverwacht, mijn twee wensen voor maatschappelijke innovatie bijeen.

Naast het werk voor Mijnwater heb ik ruimte om initiatieven op sociaal-maatschappelijk gebied te ondersteunen. Zo ben ik Stichting Kameraden in Den Bosch gaan helpen, dat zich richt op het  terugbrengen in het straatbeeld van jongeren en ouderen, die samen dingen ondernemen en elkaar ten dienst zijn. En samen met Bernadette Meulens heb ik gewerkt aan het introduceren van de maatschappelijke beweging Humancipatie in de vorm van begeleiding en training van mensen die een stevige steun in de rug kunnen gebruiken om weer zelf hun weg in dit leven te vinden. Want iedere mens is uniek, humaan en leeft! Die slogan is zo kernachtig waar! En geeft aan hoe we naar iedere mens moeten kijken, ongeacht welk oordeel dan ook, dat je over iemand hebt.

Verder heb ik me aangesloten bij Water Natuurlijk en doe ik mee aan de verkiezingen voor het waterschapsbestuur, op 20 maart 2019, in het beheersgebied van Waterschap de Dommel. Het water blijft me trekken en ik heb het gevoel dat ik daaraan wat bij te dragen heb. Het zal toch geen toeval zijn dat ik juist meehelp om met (mijn)water energie te brengen in de leefomgeving van mensen! Ik wil me inzetten om vanuit de waterwereld klimaatadaptatie serieus te nemen en bij te dragen aan de energietransitie. De waterwereld kan op dit gebied nog zoveel meer doen dan alleen haar primaire taken uitvoeren.
Deze ambitie vertaal ik ook graag lokaal. Met een groepje gedreven mensen uit Vught, Helvoirt, Haaren en Oisterwijk bedenken we kleine acties en activiteiten, die de aandacht richten op de inwoners van onze dorpen om tuinen te ont-tegelen, water af te koppelen en een groter bewustzijn te creëeren hoe je zelf kunt bijdragen aan waterbeheer rondom je eigen tuin en huis. Zo willen we in actie komen als reactie op de grote droogte die we deze zomer hebben ervaren. Op 20 oktober 2018 organiseerden we bijvoorbeeld een mooie wandeling met als thema Vught en het water! En ik denk ook weer wat mee met het prachtige Levend Water project in Tilburg van Lucy Bathgate.

Ik geloof in (sociaal) ondernemerschap om veranderingen in onze maatschappij teweeg te brengen. Ook in 2018 heb ik zulke prachtige voorbeelden gezien. Meer dan ooit is het van belang om NU in actie te komen. Begin dit jaar hebben we intens samengewerkt met enkele bevlogen mensen uit Tilburg e.o. om een (regionaal) servicepunt voor sociale ondernemingen te  ontwikkelen. Het plan is (nog) niet in goede aarde gevallen, maar het ligt voor mijn gevoel te wachten op een 2e kans in 2019 of 2020. De vraag is er en de noodzaak is er ook om de krachten van sociale ondernemingen en organisaties met een sociaal hart te verbinden. Zowel in Den Bosch als in Tilburg zie ik dat zoveel prachtige mensen actief zijn, die verschil maken voor mensen die het moeilijk hebben in onze, voor velen, ingewikkelde maatschappij. Van een fraai voorbeeld zijn we dit jaar ook lid geworden, Herenboeren, zodat we dagelijks weten welke gezonde groenten, fruit en vlees we eten.

In 2018 heb ik me gevestigd in Vught. Het was een flinke stap om niet langer Helvoirt (dat was het sinds 1969) als mijn woonplaats te hebben. Gelukkig is het maar zo’n 6 km verderop en blijf ik actief in het dorp waarin ik ben opgegroeid. Ik voel me bevoorrecht dat Marleen van Tilburg en ik dit jaar hebben besloten met elkaar te trouwen en samen een huis te delen in Vught. Dat huis, uit 1948, willen we in 2019 verduurzamen tot een energie-neutrale woning. De renovatie zal veel van onze aandacht en creativiteit vergen.
We kijken in grote dankbaarheid terug op een fantastisch huwelijksfeest, dat we onder grote belangstelling, op 26 mei 2018 mochten vieren. Eens te meer zal 2018 een jaar zijn om nooit te vergeten!!

Marleen en ik wensen jullie een liefdevol 2019 en we wensen des te meer:
– IJsberen op de Noordpool. Als de ijsberen kunnen overleven op de Noordpool dan hebben we de klimaatverandering kunnen keren, we vinden het belangrijk dat deze prachtige dieren daar kunnen blijven dat ze ons niet zelf komen vertellen dat we te laat zijn. De ontmoeting met een echte ijsbeer in onze tuin wordt immers niet de mooiste dag van ons leven.
– Elke dag een fijne reden om op te staan. Dit wordt Ikigai genoemd en boeit ons beiden enorm: we kunnen langer en gelukkig leven als we weten waarom we dat doen. Zin in het leven en zin aan het leven, we zien helaas zoveel mensen die moeite ervaren om deze zin te zien en voelen.
– Buiten is van iedereen, iedereen naar buiten. We zien dat mensen zich steeds meer op hun eigen omgeving richten: binnen, de computer, maar ooit komt het moment dat de muren op je af komen. We hebben die verhalen (te) veel gehoord. We wensen iedereen toe dat je erop uit trekt, naar buiten, de natuur in, de straat op, mensen ontmoeten en contact leggen in een veilige, prettige en uitdagende omgeving. Op de totaal vernieuwde website van Marleen staan prachtige voorbeelden. En deze ambitie is ook een zeer goede reden om in maart 2019 te stemmen op Water Natuurlijk bij de Waterschapsverkiezingen.
Geniet van het leven en geniet van 2019.

Tineke Jacobs van Projectpraktijk.nl stelde in haar artikel  3 Vragen Voor Effectieve Projectteamvergaderingen voor om aan het einde van iedere vergadering ter evaluatie drie vragen te stellen:

1. Wat werkte er voor jou?
2. Wat werkte er niet voor jou?
3. Hoe ga je hier weg?

Laat je team groeien

Effectiever samenwerken vind ik een mooie uitdaging. We vergeten vaak om aan het einde van een vergadering het samenwerkingsproces te evalueren. Snel door naar de volgende afspraak. Het is al zo laat… Projectteamleden stappen op en maken de vergadering niet af met een evaluatie. Als teamleden gezamenlijk, recht vanuit hun hart en met hun volle aandacht, ter afsluiting  de drie vragen van Tineke Jacobs beantwoorden, dan biedt het de kans om een team te laten groeien.

Werk samen op gevoelsniveau

In teamvergaderingen met elkaar samenwerken op gevoelsniveau raakt een essentie: de essentie in jou zelf, maar ook de essentie dat creatieve, mooie en voortreffelijke dingen alleen met elkaar samen gerealiseerd kunnen worden. Samenwerken op gevoelsniveau vraagt van de deelnemers moed om zichzelf in alle oprechtheid te laten zien. Samenwerken vraagt ook vertrouwen in jezelf en in een ander. Samenwerken vraagt dus veiligheid binnen een team. Ieder lid geeft zijn eigen grenzen aan en respecteert de grenzen van een ander. Men luistert en doet dat met oprechte aandacht. Voelend, aanwezig bij de ander. Zeker als men voelt dat iets voor een ander lastig is.

Luister waarderend

Luister en spreek waarderend. Laat vanuit jouw waardering blijken dat de mening van de ander er voor jou en voor het team toe doet. Door waarderend samen te werken stel je jouw oordelen uit, ontstaat er ruimte voor elkaar en plaats je jouw ego naar de achtergrond. Probeer eens uit: het is heerlijk om geen taal en tijd te verspillen aan uitleggen waarom iets voor jou belangrijk is of waarom jij gelijk hebt. Minder aandacht voor overtuigen betekent minder aandacht voor jouw overtuigingen. Ga samen op zoek naar gedeelde overtuigingen, die binnen de groep de basis vormen van wat je samen ervaart. deze gedeelde werkelijkheid is het project. Het projectteam is de creator van het projectresultaat.

Deugdelijk trainingsaanbod

Waarderend samenwerken is voor mij gefundeerd op deugden, ofwel persoonlijke zielskwaliteiten van mensen. Iedereen kan zijn persoonlijke kwaliteiten leren onderzoeken, ontwikkelen en inzetten. Door contact te maken met jouw deugden lever je voortreffelijk werk af, zowel inhoudelijk als procedureel. Door jouw deugden te leren onderzoeken, ontwikkelen en inzetten werk je vanuit gevoel samen en vergader je effectiever. De kansen, die deze manier van samenwerken biedt, deel en exploreer ik graag met jou. Samen met het Omega Collectief pas ik de deugden toe in trainingen op het gebied van samenwerking en assertiviteit voor teams en individuen. Ik informeer jou graag over hoe onze trainingen jou en jouw team kunnen helpen.